NEVRUZ 

Nevruz; Farsça ve Kürtçe bir kelimedir ve ‘Yenigün (yeni/new gün/roz)’  anlamına gelir. Miladi takvime göre 21 Mart günü, Nevruz Günü’dür.

Nevruz Bayramı, geniş bir coğrafyada kutlanan önemli bayramlardan biridir. Her halk, her toplum Nevruzu kendi geleneğine göre kutlamaktadır.

Orta Asya’dan Balkanlara kadar kutlanan bu bayram, günümüzde daha ziyade İranlılar ve Kürtler tarafından büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır.

Nevruz, (Newroz) Kürtler için kendi tarihlerinde Demirci Kawa efsanesinde Demirci Kawa'nın kral zalim Dehhak'ı öldürmesi ve halkın özgürlüğünü elde etmesi anlamı taşır.

                                                      *

İranlılarda Nevruz büyük anlama sahiptir. İranlılar her yıl Nevruz’u büyük şenliklerle yeni yılları olarak kutlamaktadırlar.

Farsça ‘yeni’ anlamına gelen ‘nev’ ve ‘gün’ manasındaki ‘ruz’ sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelir. Yeni gün(yıl) demektir. Eski İranlılar tarafından kullanılan takvime göre baharın başlangıcı olarak kabul edilen yılbaşı, aynı zamanda bayram olarak da kutlanırdı. Bununla birlikte Selçuklu hükümdarı Celaleddin Melikşah tarafından yapılan Takvim-i Celalî adındaki takvimde de Nevruz bulunmaktadır. Ancak buradaki nevruz, İran Nevruz’unun altı gün sonrasında gelir. İlkbaharın başlangıcı kabul edilen nevruz, Rûmî Mart ayının 9. ve Milâdî Mart ayının 22. gününe denk düşer. Güneş, o gün Hamel (Koç) burcuna girer ve gece- gündüz eşit duruma gelir.

İran’da büyük önem verilen Nevruz’un ortaya çıkışı hususunda birçok söylence mevcuttur. Bunların içinde en yaygın olanı, efsânevî İran hükümdarı Cemşîd’e ilişkin olanıdır. Buna göre bu gelenek, Zerdüşti dönemlerden intikal etmiştir. Söylence uyarınca birçok ülkeyi gezen Cemşid, bu ülkelerin içinden en çok Azerbaycan’ı beğenir. Oraya geldiği zaman yüksekçe bir taht kurdurmuş. Oldukça muhteşem bir elbise ve mücevherlerle bezeli bir taç giyerek bu tahta oturmuş. Tam bu sırada ufuktan yükselen güneşin ışınları, elbiselerine ve mücevherli tacına yansıyınca çevre, bu mücevherlerin ışıltısıyla aydınlanır. İşte bu gün, bu şaşaalı ışıltılardan ötürü ‘nevruz’ olarak anılmaya başlanmıştır. Bir başka rivayete göre de Cemşid, bir av sırasında avlanırken okunun bir kayaya çarpması neticesinde çıkan kıvılcımlar, çevrede bulunan kuru otları yakmaya başlar. Böylece insanlar, ateşi bulmuş ve o günü kutsal olarak kabul etmişler. Bu söylence, ateşperest Mecusîler tarafından gelmiştir.

Ayrıca ateşin bulunuşunu kutlama bayramıdır. İran mitolojisine göre ilk insan ve ilk hükümdar olan Keyûmers, doksan dokuz çocuğun babasıdır. Yüzüncü çocuğu dünyaya gelince bayram eder. Siyamek adındaki oğlu, devlerle yaptığı savaş sırasında yaşamını yitirir. Sonra Siyamek’in oğlu Huşeng, padişah olur ve babasının öcünü alır. Behmen ayının 10. gününde (31 Ocak) adamlarıyla birlikte dağda bir yılan öldüren Huşeng, henüz kuyruğu altına girmeyen yani tam ölmeyen yılana bir taş atar. Bir kayaya çarpan bu taş, kıvılcım çıkarır. Taştan çıkan bu kıvılcım, çevredeki otları tutuşturur. Otlar tutuşmaya başlayınca otların arasında bulunan yılan da bu ateşte yanar. İlk kez karşılaştıkları bu ateşi, Tanrı’nın nuru olarak kabul eden Huşeng ve yanındakiler bu günü, bayram olarak kabul ettiler. Zerdüşt inancında bu bayram sırasında ateş yakılarak ateşin bulunuşu kutlanır.

Orta Asya’da, Balkanlarda, Ortadoğu’da her halk; Nevruzu, bolluk ve bereket dileğiyle kendi geleneklerine göre kutlayıp şenlik yapmaktadır.

                                          ***

Nevruz, Aleviler için de önemli bayramlardan biridir.

Aleviler de kendi gelenek ve inanç örgüsü içerisinde Nevruz Bayramı’nı kutlamaktadırlar.

Alevi söylencelerin de Nevruz gününde gerçeklesen önemli olaylar şöyle sıralanır:

Dünya, kuruluşunu bugün tamamlar.          

Hz. Muhammed’e nübüvvet bugün ihsan edilir.  

Hz. Ali’nin bugün doğduğuna inanılır.

Bugün Hz. Ali ile Hz. Muhammed’in kızı Hz. Fatma’nın evlendiği gündür.

Hz. Muhammed, bugün Gadir-Hum’da okuduğu hutbede, Hz. Ali’yi Vasi tayin eder ve kendisinden sonra Müslümanların önderi (imamı) ilan eder.

Bugün Hz. Ali’nin hilafeti elde ettiği gündür.

Bugün, Hacı Bektaş Veli’nin Anadolu’ya gelişinin ilk günüdür. Rum Erenlerinin Şah-ı Velayeti karşıladıkları gündür.

Bugün Gaip Erenleri “Kırklar”ın toplandığı gün olduğuna inanılır. Bu nedenle bugün “Kırklar Bayramı” olarak da bilinir.

Hz. Hüseyin’in intikamını almak için Muhtar Sakafi önderliğinde gizli bir teşkilat kurulur. İhtilal işareti olarak mahallelerde büyük bir ateş yakılır. Bu gün de tesadüfen 21 Mart’a denk gelir! O günden bugüne değin Alevilerce zulme başkaldırı işareti olarak ateş yakılır.

Bugün Hz. Âdem Peygamberin yaratıldığı gündür.